Bursa’nın Karacabey ilçesinde belediye tarafından düzenlenen sarsıntı paneline Dokuzeylül Üniversitesi Jeoloji Mühendisliği Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Sözbilir, Jeoloji Mühendisi Aysun Aykan ve Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi ve Edremit Kent Kurulu Lideri Prof. Dr. Abdullah Soykan konuşmacı olarak katıldı.
Karacabey Ergün Koç Kültür Merkezi’nde yapılan Türkiye’nin depremselliği ve yerleşime uygunluk değerlendirmelerinin ele alındığı Karacabey Zelzele Panelinde konuşan Jeoloji Mühendisi Aysun Aykan, Türkiye’nin canlı fay haritası incelendiğinde 5.5 ve üzeri büyüklükte zelzele üretme potansiyeline sahip yaklaşık 500 canlı fayın bulunduğunu söyledi.
Yakın vakitte yapılan çalışmalara nazaran, 24 ilin kent merkezinden canlı fay geçtiğini aktaran Aykan, bu vilayetleri Balıkesir, Bursa, Kocaeli, Bolu, Sakarya, Manisa, İzmir, Aydın, Muğla, Denizli, Burdur, Kütahya, Eskişehir, Konya, Aksaray, Tokat, Kayseri, Osmaniye, Hatay, Kahramanmaraş, Erzurum, Erzincan, Hakkari ve Bingöl olarak sıraladı.
“TÜRKİYE’DE TANSİYON BİRİKMİŞ KIRILMA VAKTİ GELEN 20 FAY BULUNUYOR”
Aykan, “24 kentimiz, 110’u aşkın ilçemiz direkt fay çizgileri üzerindedir; Bu fayların kırılması durumunda birinci evvel fay zonu üzerindeki yapılar ziyan görecektir. Bu faylardan bilhassa kırılma vakti gelmiş olanların yani sismik boşluk olarak tanımladığımız, yerleşim yerlerinden geçenler büyük risk oluşturmaktadır. Türkiye’de yaklaşık 20 yerde sismik boşluk olarak tanımladığımız fay var; yani kırılma vakti gelmiş, kâfi derecede tansiyon birikmiş, her an kırılabilecek fay modülleri. Bilimsel çalışmaların, bilhassa Kuzey Anadolu Fayı başı olan Bingöl ve Kuzey Anadolu Fayı’nın Marmara Denizi içerisinden geçen kısmı, Hakkari-Yüksekova, İzmir, Antakya, Adıyaman, Erzurum, Ağrı, Aydın, Denizli, Muğla taraflarındaki fayların sismik boşluk olarak değerlendirildiğini, yakın gelecekte sarsıntı üretme ihtimali olan faylar sınıfında olduğunu gösteriyor. Emsal formda Balıkesir vilayet merkezinden geçen 7.2 büyüklükte sarsıntı üretme potansiyeline sahip Balıkesir-Gökçeyazı Segmenti 2 bin yıldır kırılmayan bir kesimdir; Bilhassa buraların tehlikesine dikkat çekmemiz gerekiyor. Türkiye’nin birçok yerinde zelzele üretme vaktini doldurmuş ve kâfi tansiyonu biriktirmiş faylar var. Yapılan çalışmalara nazaran, sismik boşluk olarak bedellendirilen bu faylar, yakın bir gelecekte tekrar sarsıntı olacağını gösteriyor; Ancak zelzelenin tam vaktini bilemiyoruz. Kahramanmaraş’ta 6 Şubat’ta 7.7 ve 7.6 büyüklüğünde sarsıntı oldu. Ülkemiz bu sarsıntı ile bir felaket yaşadı. Bu sarsıntı öncesinde Kahramanmaraş’ta büyük bir zelzele olabileceğini, buranın bir sismik boşluk olarak değerlendirildiğini ve buralara dikkat edilmesi gerektiğini tekraren söz etmiştik” dedi.
“MARMARA DENİZİ’NDE 7.6 BÜYÜKLÜĞÜNDE DEPREM OLABİLİR”
Marmara Denizi içinden geçen Kuzey Anadolu Fayı’nın Kuzey koldaki zelzele dağılımlarına bakıldığında, en son zelzelelerin 1509 ve 1766 yılında gerçekleştiğini, 200-250 yıllık tekrarlama dönemleri olduğu düşünüldüğünde bu alanın bir sismik boşluk olarak kıymetlendirilmesi gerektiğini belirten Jeoloji Mühendisi Aysun Aykan, “Burada olacak büyük bir sarsıntıdan Marmara Denizi’ne kıyısı olan tüm vilayetler ağır bir biçimde etkilenecek. Bilhassa 1766 yılında olmuş olan sarsıntı, Avusturya’dan, İtalya’ya kadar geniş bir coğrafyada hissedilmiş olup Tüm Marmara Bölgesi’nde tahribata yol açmıştır. Düşünün ki bu türlü bir sarsıntının tekrarı tüm Marmara Bölgesi’nde çok fazla yıkıma sebep olacaktır. Ulusal ve Memleketler arası yapılmış çalışmalara nazaran; 1999 zelzelesinden sonra 30 yıl içerisinde yüzde 65 ihtimalle 7’den büyük azamî 7.6 büyüklükte bir zelzelenin Marmara Denizi’nde olacağı tarafındaydı. Bu mühletten 25 yıl geçti. Hiçbir vakit bu sarsıntı 60 yıl beklemeyecek; Bu mühlet yaklaşıyor. Ülkemizde istatistiki olarak her 7 yılda bir büyük sarsıntı oluyor. Esasen her 50 yılda bir Marmara etrafında 7’den büyük bir sarsıntı gerçekleşiyor; münasebetiyle şu an bile olsa şaşırmayız” diye konuştu.
“BURSA’DAKİ FAY 624 YILDIR SUSKUN”
Aykan kelamlarına şu halde devam etti:
“Bursa’da geçmiş kayıtlara nazaran, en son hasar yapan sarsıntı 1855 tarihlerinde meydana gelmiş olan ve halk ortasında ‘Küçük Kıyamet’ olarak isimlendirilen zelzelede çok büyük yıkımlar meydana gelmiş; 150 caminin neredeyse bütün minareleri yıkılmış, Ulucami’nin 2 kubbesi yıkılmış, tarihi yapılar, resmi kurumlar yıkılmış, kentte yangınlar çıkmış, can ve ekonomik kayıplar yaşanmış. Ankara Üniversitesi, Kocaeli Üniversitesi ve Eskişehir Teknik Üniversitesi, tarafından yapılan ortak bir çalışma sonucunda; Bursa’da yeni bir fay keşfedilmiş. Bursa’da kent merkezinden geçen Kayapa – Yenişehir Fayı, şuan ki canlı fay haritasında gösterilmemiştir. Bu çalışmalara nazaran;1855 yılında meydana gelen zelzelelerin kaynağının Kayapa-Yenişehir Fayı’nın (KYF) batı kısmında olduğu ve de 1400 yılında meydana gelen sarsıntının, KYF’nin Yenişehir kısmında, gerçekleştiği düşünülüyor. 1400 yılında olan zelzelenin üzerinden 624 yıl üzere uzun bir vakit geçmiş. Burada olacak bir zelzelenin 7’nin üzerinde olma potansiyeli olduğu belirtiliyor.”
“BURSA’NIN İÇİNDEN GEÇEN ÇOK SAYIDA FAY ÇİZGİSİ VAR”
Bir fayın, zelzele tekrarlama dönemlerini, kaç büyüklükte sarsıntı ürettiğini kısaca fayın geçmişteki davranışlarını inceleyen ve gelecekteki sarsıntı tehlikesini belirleyen Paleosismolojik çalışmaların Bursa’da yapılmadığına dikkat çeken Aykan, Bursa’da çok fazla fay çizgisi var. Fay çizgisi üz erinde bina olmaması gerekiyor. Kaç binanın fay çizgisi üzerinde olduğunun çalışılması lazım. Bursa’da 17 İlçesinin, neredeyse her ilçe sonlarından geçen fay sınırı var. Tüm afet risklerinin haritalarda belirtildiği mikro bölgeleme çalışmalarının kesinlikle yapılması gerekiyor. Bursa’da şimdi bu türlü bir çalışma yapılmıyor” dedi.
Balıkesir Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Abdullah Soykan da Karacabey ve yakın etrafının depremselliğine dikkat çekerek Karacabey ve yakın etrafında meydana gelen sarsıntılar hakkında detaylı bilgi verdi.
Karacabey’in jeolojik ve jeomorfolojik özelliklerinin büyük bir sarsıntı sırasında göstereceği davranış biçimleri üzerinde duran Prof. Dr. Abdullah Soykan, “6 Şubat 2023 tarihinde ülkemizin yaşadığı büyük felaketten aldığımız dersi acilen hayata geçirmemiz gerekiyor. Başta İstanbul ve Marmara Denizi’nde meydana gelme ihtimali yüksek olan büyük bir sarsıntı öncesi alınması gereken tüm önlemleri bir an evvel almamız gerekiyor” dedi.
