21. yüzyılın en büyük insani krizlerinden birine neden olan Suriye İç Savaşı‘nda şiddet tekrar yüzünü gösterdi ve çatımalar, dünyanın gözünü tekrar Suriye’ye çevirdi. Cihatçı örgütler, 27 Kasım’da ülkenin ikinci büyük kenti ve eski ticaret merkezi olan Halep’e büyük bir taarruz başlattı. Kümeler, 29 Kasım itibariyle kent merkezine girmeyi başardı. Bu atak, Suriye hükümetine yönelik son yıllarda gerçekleştirilen en büyük taarruz olarak kayıtlara geçti.
Peki, bu gelişmeler, Ortadoğu’daki esasen kırılgan olan istikrarı ve Türkiye’yi nasıl tesirler?
HALEP’İN STRATEJİK ÖNEMİ
Başkent Şam’ın yaklaşık 350 km kuzeyinde yer alan Halep, Suriye iç savaşının kritik cephelerinden biridir. Çatışmalardan evvel, çoğunluğu Sünnilerden oluşan 2,3 milyon nüfusu ile Suriye’nin en büyük ikinci kentiydi.
2012 yılında terörist kümeler, Halep’in doğu yarısını ele geçirerek kenti hükümet güçlerine yönelik direnişin kalesi haline getirdi. Lakin, 2016’da Rusya’nın hava takviyesiyle hükümet güçleri kenti tekrar denetim altına aldı. Halep’in tekrar alınmasıyla Esad, Rusya ve İran’ın dayanağıyla Suriye üzerinde denetimini pekiştirdi.
Bugün cihatçı kümelerin taarruzu, Halep etrafındaki bölgelere yöneldi ve kentin kenar mahallelerinden merkeze yanlışsız ilerledi. Şayet isyancılar başarılı olursa, bu durum Esad’ın ülke üzerindeki denetimini sarsabilir ve ağır kent çatışmalarının fitilini tekrar ateşleyebilir.
İşte, Halep’in stratejik ehemmiyetini destekleyen ana nedenler:
Ticaret ve İktisat Merkezi
Halep, Suriye’nin en büyük ikinci kenti ve tarihi olarak ülkenin ticaret merkeziydi. Kent, Suriye’nin kuzeyindeki kıymetli bir ekonomik merkez olarak, hem iç pazarlar hem de dış ticaret için kıymetli bir pozisyondaydı. Halep, Suriye’nin güçlü tarım alanlarının bulunduğu ve birçok ticaret yolunun kesişim noktasıydı. Bu, kenti, Suriye’nin endüstriyel ve ticari açıdan kalbi haline getirmişti.
Askeri ve Coğrafik Konum
Halep, Suriye’nin kuzeyinde, Türkiye hududuna yakın bir pozisyonda yer alıyor. Bu stratejik pozisyon, Halep’i askeri açıdan son derece değerli kılıyor. Kent, Türkiye’ye giden kara yolunun üzerinde bulunuyor ve bu nedenle birçok farklı askeri güç için lojistik ve ikmal yolları açısından kritik bir yer teşkil ediyor. Ayrıyeten, Halep, Suriye’nin kuzey bölgesinin ve öteki büyük kentlere, bilhassa Şam’a giden ana yolları denetim etme açısından da büyük bir kıymete sahipti.
Savaşın Sembolü ve Ruhsal Etki
2012 yılında başlayan iç savaşta, Halep, direnişin simgesi haline geldi. Kent, Şam idaresine karşı çıkan isyancıların büyük bir kısmının bulunduğu alanlardan biri oldu ve bu nedenle kent, hem askeri hem de siyasi olarak kıymetli bir sembol haline geldi. Halep’in denetimi, yalnızca askeri değil, tıpkı vakitte ruhsal bir zafer manasına geliyordu. Şam idaresinin, Halep’i 2016’da tekrar ele geçirmesi, savaşın dönüm noktalarından biri oldu ve Esad’ın ülke üzerindeki denetimini güçlendirdi.
Bölgesel Güvenlik ve Hava Alanı Kontrolü
Halep, bilhassa bölgesel güvenlik açısından değerli bir nokta teşkil eder. Kent, hava alanının denetimi ve hava atakları bakımından da kritik bir nokta olup, Suriye içindeki askeri harekâtların merkezi olmuştur. Ayrıyeten, Halep’in etrafındaki bölgelerdeki hudut geçişleri, bilhassa Türkiye’ye ve başka bölgesel aktörlere yönelik değerli lojistik rotalar oluşturmuştur.
SALDIRININ ARDINDA KİM VAR?
Taarruza öncülük eden ana güç, Hayat Tahrir el-Şam (HTŞ) olarak bilinen küme. HTŞ, Suriye İç Savaşı’na katılan faal bir selefi cihatçı örgüt. 28 Ocak 2017’de Cebhe Fetih el-Şam (eski ismi el-Nusra Cephesi), Ensaruddin Cephesi, Ceyşu’s-Sünne, Liva El-Hak ve Nureddin Zengi Hareketi isimli cihatçı kümelerin birleşmesiyle kuruldu.
HTŞ’nin, Suriye’de el-Kaide’nin temsilcisi olarak görülüyor ve kümenin üst seviye yöneticilerinin el-Kaide ile ilişkisi olduğu biliniyor. Bu argümanlara rağmen HTŞ, el-Kaide’nin Suriye şubesi olduğunu reddediyor.
HTŞ, İdlib’in büyük bir kısmıyla komşu Halep, Lazkiye ve Hama vilayetlerinde küçük alanları denetim ediyor.
SALDIRININ MAKSATLARI NELER?
Terörist kümelerin kelamda kumandanı Hasan Abdulghani, bir görüntü iletisinde operasyonu “savunma gayeli bir zorunluluk” olarak tanımladı. Abdulghani, kelamlarına şöyle devam etti:
“Bu operasyon bir tercih değil, halkımızı ve topraklarını savunmak için bir mecburilik. Herkese açık bir halde, rejim milisleri ve müttefikleri, İranlı paralı askerler dahil, Suriyeli halkımıza karşı açık bir savaş ilan etti…”
Terörist kümelerin kısa vadeli gayeleri, sivil alanlara yönelik hava ataklarını durdurmak, toprakları geri almak ve hükümet güçlerinin kritik ikmal sınırlarını kesmek. Şimdiye kadar gösterdikleri ilerleme süratli oldu ve Halep vilayetindeki birkaç köy, stratejik otoyol kavşakları ve kimi askeri merkezler ele geçirildi.
BÖLGESEL DİNAMİKLER VE TÜRKİYE
Saldırı, İran ve vekil güçlerinin, Hamas ve Hizbullah üzere kümelerin öteki bölgelerde çatışmaya devam ettiği bir periyotta gerçekleşti. İsrail’in Lübnan’da Hizbullah’a, Gazze’de de Hamas’a karşı yürüttüğü ataklar, İran takviyeli kümelerin kaynaklarını zorlamış durumda. Ayrıyeten, Rusya’nın Ukrayna’daki savaşa odaklanması da Suriye’deki hareketini kısıtladı.
Türkiye’nin, taarruza katılan birtakım isyancı kümeleri desteklediği bir gerçek, lakin çatışmaların artması sonucu oluşabilecek yeni ve büyük bir göç dalgasından da en çok etkilenecek ülkenin de yeniden Türkiye olduğu görülüyor.
Cihatçıların başşehri sayılan, Hatay hududuna bitişik İdlib’te 6 milyonun üzerinde insanın yaşadığı iddia ediliyor ve Suriye iç savaşı boyunca Rusya takviyeli hükümet güçleri tarafından çevrelenen pek çok cihatçı kümenin, yapılan mutabakatlar kapsamında otobüslerle bu bölgeye taşındığı biliniyor.
Bu durumda, şiddet bir defa daha bölgesel dinamikler üzerinde yıkıcı sonuçlar doğurma potansiyeli taşıyor. Uluslararası Kurtarma Komitesi, son vakitlerde 7 bin ailenin yerinden edildiğini iddia ediyor.
OLASI SENARYOLAR
Suriye hükümeti, ülke topraklarının yaklaşık yüzde 70’ini denetim ediyor olsa da, bu denetim büyük ölçüde Rusya ve İran üzere dış müttefiklerinin takviyesine dayanıyor.
Son atak, Suriye’deki çatışmaları yine tırmandırabilir. IŞİD, büyük ölçüde mağlup olmuş olsa da, bölgedeki uyuyan hücreler aracılığıyla hâlâ faaliyet göstermektedir.
Hükümet denetiminin zayıflaması, bu radikal kümelerin tekrar toparlanıp faaliyetlerini genişletmesi için fırsatlar yaratabilir.
Bu durumda ABD ve Batı koalisyonu tekrar YPG kartını masaya sürebilir.
Türkiye’nin, Suriye’nin kuzeyindeki terörist kümeye karşı büyük hassasiyet taşıdığı biliniyor.
