Asıl ismi Mehmet Reşat Nuri olan usta edebiyatçı, “Çalıkuşu”, “Acımak”, “Yaprak Dökümü”, “Kızılcık Dalları” ve “Kavak Yelleri”nin de ortalarında olduğu çok sayıda unutulmaz yapıta imza attı.
Türk edebiyatının değerli isimlerinden Güntekin, Kars Valisi Yaver Paşa’nın kızı Lütfiye Hanım ile askeri tabip İbrahim Nuri Bey’in oğlu olarak 1889’da İstanbul Üsküdar’da dünyaya geldi. Güntekin, kız kardeşi Reşide’nin erken yaşta vefatı üzerine tek çocuk olarak büyüdü.
Üsküdar Selimiye’de başladığı ilköğrenimini babasının vazifesi nedeniyle Çanakkale mahalle mektebinde tamamlayan müellif, 1,5 yıl kadar Çanakkale İdadisine devam etti. Güntekin, bir yıl da Galatasaray Sultanisi’nde okudu, daha sonra İzmir’deki Saint-Joseph Frerler Fransız Mektebine girdi.
Bu yıllarda İstanbul Darülfünunun (İstanbul Üniversitesi) edebiyat kısmının imtihanını kazandı ve Frerler Mektebinden 1908 yılında tasdikname alarak buraya başladı. 1912 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesinden mezun olan Güntekin, 1927’ye kadar Bursa ve İstanbul’da çeşitli okullarda Fransızca ve Türkçe öğretmeni ve müdür olarak misyon yaptı.
Müfettişlik yılları, muharririn yapıtlarının oluşum ve gelişim kademesinde kıymetli bir yer tuttu
İstanbul’daki öğretmenlik yıllarının akabinde 20 Mart 1929’da Lisan Heyeti azalığı misyonuna getirilen Güntekin, 25 Nisan 1931’e kadar bu misyonu sürdürdü.
Güntekin, Cumhurbaşkanlığı onayıyla 26 Nisan 1931’de Maarif Vekaleti 2. sınıf müfettişliğine tayin edildi. Maarif müfettişi olarak yurdun çeşitli bölgelerindeki okulları teftişe çıkan muharrir, bu misyonunun birinci kısmını 9 Mart 1939’a kadar devam ettirdi. Müfettişlik yılları, muharririn yapıtlarının oluşum ve gelişim basamağında değerli bir yer tuttu.
Anadolu’yu yakından tanıma fırsatı bulup yapıtlarında Anadolu’yu ve Anadolu insanını gerçekçi bir bakış açısıyla yapıtlarına yerleştiren Güntekin, maarif müfettişliği yaptığı sıralarda, Maarif vekaletinde bulunan Hasan Ali Yücel’in ve Saffet Arıkan’ın ısrarıyla milletvekili olmaya karar verdi.
Usta edebiyatçı, bu duruma dair şunları anlatmıştı:
“Nihayet Hasan Ali ile baş başa kaldık. Ankara’ya gelebilmem için kendisine hasta olduğumu yazdım. Buna teessüf ettikten ve benim yorulacak bir insan olmadığımı söyledikten sonra resen, ‘Senin mebus olman lazım, istiğnayı bırak. İki satırlık bir talepname yaz. Her vekile bir iki mebus istemek hakkını veriyoruz. Bizim Fırka cemiyet yönetiminde seni tanımayan, takdir etmeyen, sevmeyen yok. Esasen sen müracaat etmezsen ben kendiliğimden müracaat edeceğim. Ancak bu daha iyi olur. Sen mebus olduktan sonra maarif, tiyatro vesaire işlerinde senden çok istifade ederiz.’ dedi.”
Kırk yılı aşkın bir müddet devletin çeşitli kademelerinde misyon yapan ve tıpkı vakitte yazın hayatını verimli halde sürdüren Güntekin’in herkes tarafından bilinen sigara tutkusu, sıhhatinin bozulmasına ve akciğerlerinin iflas etmesine neden oldu.
Usta edebiyatçı, emekli olduktan sonra da tiyatro ile uğraşmaya devam etti. Emekliliğinden vefatına kadar geçen müddette İstanbul Kent Tiyatroları Edebi Konsey Üyeliği vazifesini yürüten Güntekin, 1950’de UNESCO’nun Türkiye temsilcisi ve talebe müfettişi olarak Paris’e gitti.
Akciğerindeki rahatsızlığının tedavisi için gittiği Londra’da 7 Aralık 1956’da vefat eden Güntekin’in cenazesi 13 Aralık 1956’da İstanbul’a getirilerek Karacaahmet Mezarlığına defnedildi.
Güntekin’in birinci kıssası “Eski Ahbap” Diken mecmuasında yayımlandıktan sonra birinci romanı “Harabelerin Çiçeği” 1919’da Vakit gazetesinde okuyucuyla buluştu. Güntekin, birebir yıllarda Tristane Bernard’dan “Hakiki Kahramanlık” ismiyle adapte ettiği birinci piyesi Hayreddin Rüşdü takma ismiyle yayımlandı.
Yazara şöhret kazandıran “Çalıkuşu” yapıtı, 1922’de Vakit gazetesinde yayımlandıktan sonra 1923’te kitap haline getirildi. O günden bugüne okuyucuların büyük ilgisini çeken “Çalıkuşu”, en çok basılan romanlar ortasına girdi.
Türk edebiyatının değerli isimlerinden Güntekin’in yazıları, Vakit, Vakit, Kelebek, Diken, Şair, Şair Nedim, Temaşa, Büyük Mecmua, Edebi Mecmua, İnci, Dersaadet, Tercüman-ı Hakikat, Fikirler, Hayat, Yeni Türk, Varlık, Aydabir, Çınaraltı, Cumhuriyet, Milliyet, Fotoğraflı Şark, Ulus, Tan, Memleket, Türk Yurdu, Yeni Mecmua, Güneş, Muhit, Ana Yurt, Akbaba, Yedi Gün gazetelerinde okuyucuyla buluştu.
Yazarın, Levent’te oturduğu sokağa “Çalıkuşu” ismi verilirken, Kadıköy ve İzmir’de bir ilköğretim okuluna, Fatih’te ise bir tiyatro sahnesine ismi verildi. Başta “Çalıkuşu” ve “Yaprak Dökümü” olmak üzere müellifin yapıtlarından kimileri televizyona uyarlandı.
Yazarın esas yapıtları şöyle:
“Çalıkuşu”, “Dudaktan Kalbe”, “Gizli El”, “Damga”, “Akşam Güneşi”, “Bir Bayan Düşmanı”, “Yeşil Gece”, “Acımak”, “Yaprak Dökümü”, “Kızılcık Dalları”, “Gökyüzü”, “Eski Hastalık”, “Ateş Gecesi”, “Değirmen”, “Miskinler Tekkesi”, “Harabelerin Çiçeği”, “Kavak Yelleri”, “Son Sığınak”, “Kan Davası”, “Ripka İfşa Ediyor” (1949’da Ulus gazetesinde tefrika edildi)
