Prof. Dr Hurşit Güneş, Cumhuriyet’in sorularını yanıtladı.
– Toplumsal medya hesabınızda yaptığınız “Yaşanmış ya da yaşanmakta olan hayal kırıklıklarını geride bırakıp, şiddetli olsa da bir umut seyahatine çıkmaya ne dersiniz?” paylaşımının manası nedir?
CHP, 23 yıldır AKP iktidarıyla gayret edemiyor. Bunun birinci 10 yılı tahminen müsamahayla karşılanabilir. Zira durum o periyotta bu kadar makus değildi. Lakin başkanlık sistemi sonrası halkın çektiği ıstırap çok arttı. 2023 seçimlerinde CHP, 4 partiyi kendi listesine almasına karşın başka partilerin aldığı oyu sıfır kabul edersek, yüzde 25 oy alabildi. O vakit da “Niye 39 milletvekili verdin” diye sormamız gerekir. Yok şayet bu partilerin oyu yüzde 4 ise CHP’nin oyu yüzde 21 çıkıyor. 2023 Mayıs seçimlerinden sonra CHP tabanında kıymetli bir hayal kırıklığı yaşandı ve bu bir kurultayla sonuçlandı. Genel lider değişti. Toplumdaki umut yine tazelendi.
‘AKP’YE İKTİSAT OY KAYBETTİRDİ’
– Son seçimde CHP birinci parti oldu, bunda değişim ve iktisadın tesiri nedir?
2023 Mayıs seçimlerindeki enflasyon oranı 2024 Mart’ta TÜİK’e nazaran 25 puan, gerçekte 40 puan arttı ve halkın ıstırabı daha da katmerlendi. Yerel seçimlerde AK Parti çok büyük bir oy düşüşüyle karşılaştı. Bu nedenle birinci etmen iktisattır. Bu inkar edilemez. AK Parti seçmenin kıymetli bir kısmı ya sandığa gitmedi ya da Yine Refah Partisi’ne oy verdi. Kaldı ki, mahallî seçimlerde ikili yarış oldu. Münasebetiyle oylar CHP’de birikti.
– AKP’nin kaybetmesi için mi CHP’ye oy verildi?
Hiç kuşku yok ki ikinci etmen bu. Ancak birincisi katiyen ekonomik. Bugünkü anketler de bizi doğruluyor, CHP yüzde 30 civarında çıkıyor. Bizim oy oranımızda Mart seçimlerinden beri bir yükselme yok. Hatta tam tersine düşüş var. Halbuki AK Parti’nin de oyu yükselmiyor. İktidarın kendini toparlayamadığı bir vakitte bizim lokal seçimlerde aldığımız 37.7’yi üst gerçek tırmandırmamız lazım. En azından 35’e çıkmalıyız. Lakin çıkamıyoruz. CHP yükselme trendinde değil. Hatta AK Parti ile ortadaki fark kapanıyor. AK Parti’nin, kendini toparlayamadığı bir ortamda çok kıymetli bir fırsatın doğduğunu düşünüyorum. Bunu daha evvel ANAP’ta gördük. Bir sefer düşüş başladığı vakit seçmende bunun onarımı mümkün olmuyor.
– Şu an sistem çok daha farklı. Hem cumhurbaşkanı hem de parti genel lideri olan bir başkan var ki kendisinin oyu partisinden fazla…
AK Parti’nin yüzde 10’a düşeceğini ima etmedim. O denli bir kanıda da değilim. Lakin AK Parti’nin Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın 2027’de bir erken seçimle yine aday olabilmesi için partisinin oyunun anketlerde en az 35’lerde olması lazım. Üzerine MHP de koyacak ve 45 alacak. Erdoğan bunu görürse yarışa girecek. “Birinci olmazsa ikinci tıpta kazanırım” diyecek. Fakat partisinin oyu 30 yahut altında kalırsa riskli. O vakit diğer senaryoları deneyebilir.
– Hangi senaryolar?
Onu artık bilemem lakin bu sistemin dışında sistemler arayabilir.
– Toplumsal medyadan yaptığınız paylaşıma dönersek, nedir “umut yolculuğu” dediğiniz?
Kurultay’ın temel iletisini Ekrem İmamoğlu “değişim” olarak koymuştu. Ancak CHP’de bu değişim beklentisini karşılayacak kıymetli adımların atılmadığını düşünüyorum.
‘DEĞİŞİM GERÇEKLEŞMEDİ’
– Nedir mesela?
Bunlardan biri parti içi demokrasinin kurulmasıydı. Tüzük kurultayında yapılan değişiklikler verilen kelamlara uygun olmadı. Hatta tam aksi oldu. Mesela genel liderin siyasi partiler maddesine nazaran yüzde 5 kontenjan hakkı vardı, ayrıyeten tüzükte yüzde 15’e çıktı. Bir diğeri, Sayın Özel seçileli artık 13 ay oldu. Değişim kelamı veren bir önderin geldikten sonra değil, idareye gelmeden evvel ne tip düşünsel ve programsal değişiklikler yapacağını ilan etmesi gerekir. Bunu yapamadıysa çabucak bir-iki ay içinde bunu gerçekleştirmesi gerekir ki parti siyasetlerinin yenilendiğini topluma anlatmaya başlayabilsin. Bu da olmamış gözüküyor.
– Bir program kurultayı yapılacağı söyleniyor, sizce geç mi kalındı?
Evet, bir program kurultayının hazırlığının olduğu söyleniyor ve vilayetlerde toplantılar yapılıyor. Bu toplantılarda şimdiki problemleri konuşuyorlar ancak CHP’nin ne yapacağı, siyasetlerinin ne olacağı, ne tip tahliller önereceği konuşulmuyor. Daha büyük bir eksiklik ise ortada inanılmaz bir birikim duruyor: Türkiye’nin ilerici aydınları, bilim adamları, sanatkarlar, bürokratlar… Bu aydınlardan yararlanmadan bir program değişikliği uygun olmaz. 2027 yahut 2028 seçimlerine ışık tutacak, partiyi ileri götürecek bir program yapılmazsa yazık olur.
‘İKİ BÜYÜK SORUN VAR’
Türkiye bugün iki çok kıymetli problemle karşı karşıya. Biri hayat pahalılığı ve iktisat. İkincisi bölgesel düşünceler. Her iki mevzunun da CHP’nin gündeminde olmadığını görüyoruz. Seçmen hayat pahalılığını esasen yaşıyor, bunu anlatmaya gerek yok. “Bunu kim düzeltir” diye sorduğunuz vakit birinci, hâkim ve yaygın karşılık CHP olmalı ancak bu görülmüyor.
‘CHP, YALNIZCA ELEŞTİRİYOR, UMUT ÜRETEMİYOR’
– CHP umut olamıyor mu?
CHP protesto siyasetini çok seviyor. Muhalefet ediyor, itiraz ediyor. Lakin tahlil umudunu anlatamıyor. Eleştirmek yeterlidir, muhalefetin ana vazifesidir lakin muhalefetin iktidar olabilmesi için öbür bir şey daha yapması gerekir. O da umut siyasetidir. 1970’lerde Ecevit “Karabasan içindeyiz” demedi. “Ak günlere” dedi ve ekonomik ıstırapların karşısında Ecevit bir umut oldu. Slogan “Umudumuz Ecevit” idi. 70’li yılların aydınlarını Ecevit takımına almış ve onunla çıkış yapmıştı. Artık de bunu yapmadan olmaz. Türkiye’de problemimiz bir kişinin gidip öbür bir kişinin idareye gelmesi değil, bir anlayışın, bir birikimin ve bir umudun idareye gelmesi. Ben CHP’de bunu görmüyorum ki anketler de üst gerçek bir eğilim göstermiyor. Birebir vakitte CHP’nin bir zafiyet içinde olduğunu düşünüyorum.
– Nasıl bir zafiyet?
Türkiye’nin en büyük vilayetinde, Türkiye’nin en büyük ilçesinde somut hiçbir kanıt olmadan CHP’nin belediye başkanı görevden alınamaz, bir de üzerine mahpusa atılamazdı. CHP buna karşılık yapa yapa bir protesto örgütü üzere gidip Esenyurt’ta nöbet tutuyor. Kaç ay, kaç sene tutacağız, ne olacak sonucu?
– Ne yapılmalı pekala?
Biz herhangi bir siyasi parti değiliz. Devlet kurmuş partinin hiçbir cürmü olmayan bir belediye liderini vazifeden almaya güçleri yetmemesi lazım. Sayın Genel Başkan “Cumhurbaşkanı’na paşaları bırakacaksın dedim ve bıraktılar” diyor. Kendini o derece güçlü görüyor. Kendi belediye liderini bıraktırmaya gücü yetmiyor mu? Olmaz. Siz geçmişte iktidarların CHP’li belediye liderlerini haksız yere misyondan alınabileceğini düşünebilir miydiniz? Burada bir zafiyet var.
‘İMZA TOPLAYANLARIN İÇİNDE DEĞİLİM’
– Sizin eleştirilerinizle birlikte şu anda kurultay söylentileri de var, ihtimal veriyor musunuz?
Toplamak isteyenlere hürmetim var fakat ben imza toplayanların içinde değilim. Herkes toplamak isteyebilir, demokratik hakkını kullanabilir. Delegenin karar vereceği bir şey. Delegenin çoğunluğu şayet bu türlü bir dilek içindeyse kurultay toplanır. Şayet delegenin bu türlü bir dileği yoksa gerekli sayı bulunamaz.
‘NORMAL SÜREÇ BEKLENMELİ’
– Halkın bu türlü bir beklentisi var mı sizce?
Ben şu anda kamuoyunda bir kurultay beklentisinin olmadığını düşünüyorum. Fakat bu durum değişir mi bilemem. Şu anda partide nasıl bir değişim olması gerektiğini belirtmek bence kâfi. Olağan süreci beklemek gerekir.
– Olağan süreç derken?
Kongreler süreci var. Aslında bir yıl geçti. 4 Kasım 2023’te kurultay yapmıştık. 1 Kasım 2025’te kurultayın yapılması gerekir.
– Bir yıl uzatılabilir…
Evet, şayet gerekirse diye artı biri aldılar ancak ben gerekeceği bir durum görmüyorum. Geciktirilmesi de yanlış olur. Hasebiyle bir yıl içinde tekrar bir kurultay büyük olasılıkla yapılacaktır. İl, ilçe kongrelerinde parti içi tartışmalar kesinlikle lisana getirilmeli. Doğrusu da, yeri de odur zati.
– Sizin eleştirilerinizi Özgür Bey ile paylaşma fırsatınız oldu mu?
Ben genel lider yardımcısı değilim, danışman da değilim. Benim bu tenkitlerim şahsa özel değil ki, kamuya açık. “Kimseye söylemeyeyim, sadece sen duy” eleştirisi olmaz.
– Partiyi kamuoyu önünde tartışmak da hayli eleştirilen bir durum, ne derseniz?
Başarılı bulduğum yerleri de söylüyorum, başarısız istikametleri de. Örneğin Kemal Kılıçdaroğlu, Avrupa’daki sosyalistlerle, öbür sol partilerle bağlara sıcak bakmıyordu. Lakin Özgür Özel bu mevzuda bir adım attı. Bu da işin olumlu tarafı. Bununla beraber burası AK Parti değil, hiç olmadı. Çünkü AK Parti demokratik bir parti değil, Tayyip Erdoğan’ın kurduğu parti. CHP ise Mustafa Kemal Atatürk’ün kurduğu parti. CHP, mevcut başkanı sayesinde oy alan bir parti değil. Mustafa Kemal Atatürk sayesinde oy alan bir parti. O nedenle CHP’liler parti önderlerine, AK Parti’nin başkanına yapılan tavrı ve davranışı yapamaz.
‘ŞU AN HAYAL KIRIKLIĞI YAŞANIYOR’
– Tüm bu eleştirilerinizle birlikte bir dahaki kurultayda aday mısınız?
Ben geçmişte seçmenlerimizin yaşadığı hayal kırıklığını anlatmaya çalıştım. Şu anda da bir hayal kırıklığının yaşandığını düşünüyorum. Mahallî seçimlerden sonra bir tırmanış beklenirdi lakin olmadı. Genel liderin yanlışlarını alt alta sıralamak istemem fakat başlı başına şunu söylemem kâfi ve çok değerli bir gösterge: CHP güçlü bir parti olsaydı Türkiye’nin en büyük vilayetinde, en büyük ilçenin belediye başkanı hapse atılmazdı. Ana muhalefet partileri, protesto yapan sivil toplum kuruluşları değildir. Güney Kore’de olanı görüyor musunuz?
– Güney Kore’de muhalefetin meclis çoğunluğu var…
Olabilir. Türkiye’de de iktidar partisinin meclis çoğunluğu tek başına yok. MHP bastonuyla yürüyor. Ve şu anda da toplum içindeki siyasi iradeye baktığınız vakit yüzde 51’leri yok. Bugün AK Parti güçsüz bir noktada. Lokal seçimlerden sonra iktidar partisinin iki talebi vardı: “Bir; İstikrar siyaseti uyguluyorum. Bunun sonuca ulaşması için 2027’ye kadar bir kredi istiyorum.” dedi. Yani bir yandan erken seçim talebi olmayacak, başka yandan da olağanlaşma olacak. CHP de “Normalleşerek, görüşerek, müzakere ederek bir dahaki seçime kadar muhalefette kalacağım” dedi. Erdoğan’ın en çok istediği buydu esasen. Erdoğan da çabucak bunun üstüne atladı, armağanlarla CHP genel merkezine geldi.
– Esenyurt Belediye Başkanı’nın alınması olağanlaşmanın bedeli mi?
Seçimden sonra CHP’nin ne kadar sert, yutulamayacak güçte bir parti olduğunu ve “Bak gördün mü seni nasıl ikinciliğe indirdik, artık AK Parti periyodu bitti” diye bir çıkışla devam etseydik bugün Esenyurt Belediye Liderimiz içeri alınamazdı. O yanılgıyı görmek lazım.
‘İKTİSATÇI MESLEKTAŞLARIMI KINIYORUM’
– Siz ekonomistsiniz, 10 Aralık’ta taban fiyat görüşmeleri başlıyor. Minimum fiyata yapılan artırım enflasyonu tetikliyor mu?
Böyle düşünen kimi iktisatçı meslektaşlarımı bu hususta kınıyorum. Çok ayıp. Merkez Bankası’nın mali sıkılaştırmasına dayalı bir istikrar programı izliyoruz. Biz toplumsal demokrat iktisatçılar gelirler siyasetini ve bir toplumsal mukavele öneririz.
– Nedir toplumsal kontrat?
Çeşitli toplumsal tarafların masa etrafında toplanıp kimin ne kadar fedakarlık yapabileceği konusunda bir uzlaşmanın olmasını dilek ederiz. Lakin toplumsal demokrat bir iktidar yok. Neoklasik, ortodoks bir program uygulanıyor fakat kamu maliyesinde onun da gereği yapılmıyor. Hükümetin hiçbir tasarrufu yok. Tam tersine geçen yıla nazaran faiz dışı açık dört katına çıkıyor. Sonra minimum ücretliye “fedakarlık yap” diyorsunuz. Aslında adam yanmış.
– Bir de artırımın hedeflenen enflasyona nazaran olması konuşuluyor ki hedeflenen enflasyon da tutmuyor…
TÜİK’in hesapladığı enflasyon esasen halkın yaşadığı enflasyon değil. Taban ücretlinin enflasyonunda yüklü olarak besin, kira ve ulaşım hesaplanmalı. Restoranı, oteli, sineması zati yok. Fakat minimum ücretlinin enflasyonunun bu açıklananın üstünde olduğunu bilmelerine karşın “Hedeflediğimiz enflasyon kadar yapacağız” diyorlar. Pekala siz 2024’te hedeflediğiniz enflasyonu tutturabildiniz mi? Gayesi tutturamadıkları üzere yüzde 44’e yükselttiler. Yeniden tutturamayacakları aşikar. Tutturamayacakları enflasyona nazaran minimum fiyata artırım yapmayı planlıyorlar. Bu adil değil. Adil olmayan siyasetleri toplum kabul etmez. Ben taban fiyat üzerinden enflasyonla çabayı yanlış buluyorum. Zira asıl sıkıntı, yapılması gereken yapılmıyor.
– “Asıl mesele” dediğiniz kamu harcamalarının kısılması mı?
Evet, kamu harcamalarında çok önemli kısıtlamalar ve tasarruflar lazım. Kamu harcamaları almış başını gidiyor, enflasyonun üzerinde artıyor. Tayyip Erdoğan işin kolayını bulmuş, Merkez Bankası’na “Sen faizi arttır sonra ben kaş göz yaparım indirirsin” diyor. Kamu harcamalarından ise hiç tasarruf yapmıyor. Bol keseden harcamaya devam ediyor. Bu türlü enflasyonla uğraş programı olmaz.
‘TÜRKİYE’NİN GELİŞMESİ İÇİN EMEK DEĞERLİ OLMALI’
– Patron de minimum fiyat için düşük artırım bekliyor…
Yüksek taban fiyattan sanayicimiz ve ihracatçımız şikayet ediyor. Fakat kabul etsinler ki, Türkiye, düşük fiyata, ucuz emeğe dayalı endüstrileşmeden çıkmak zorunda. Türkiye’de emek değerli olmalı ki, teknolojiye yatırım yapılsın, teknoloji ağır kesimler Türkiye’de gelişsin. Ucuz emeğe dayalı gelişmeden vazgeçmeliyiz. Türkiye’de emek ucuz olmamalı.
– Fakat şu an emek, sığınmacılar ile birlikte minimum fiyatın bile altına indi…
Evet lakin emek ucuz olmamalı. Ucuz olduğu takdirde, Türkiye’de teknoloji gelişmez. Emek değerli olduğu vakit, mecburen teknolojiye yatırım yapılır. Ve teknoloji ağır üretimimiz gelişir. Türkiye’nin gelişmesini istiyorsak, emek kıymetli olmalı.
– Minimum fiyat için ne öngörüyorsunuz?
Bilemem.
– Ne olmalı?
CHP, 30 bin dedi. Partinin açıklamasından sonra onun altında asla demem. Adil olmaz. Onun üstünde demem de, CHP’yi zorda bırakır.
– Dünya Bankası raporu açıkladı. Avrupa’da gelir dağılımında başkanız…
Gelir dağılımı Türkiye’de fevkalâde seviyede bozuk. Avrupa’da bu türlü olmasına şaşırmıyoruz lakin gelişmekte olan ülkeler içinde de berbat bir yerdeyiz. Türkiye’de çok varlıklı bir kesim var. Ve bunlar gereğince vergilendirilmiyorlar.
– Bu iktisat ne kadar vakitte düzeltilir?
Ekonomi 1-2 yıl içinde çabucak toparlanır ancak demokrasinin tesisi daha uzun sürer. Ancak bence en önemlisi şu. AK Parti, önümüzdeki seçimlere kadar yüzde 35-37 bandına tırmanırsa ki sanmıyorum, MHP ile bir arada birinci tıpta olmasa bile ikinci tıpta yine başkanlığı elde etme istikametinde bir plan yapabilir. Türkiye’de demokratik, muhalif kesitlere bu uyarıyı iletmeliyiz.
– Evvel ekonomiyi düzeltmesi gerekmiyor mu?
Ekonomi idaresi âlâ görünmüyor fakat bir diğer politikayı da deniyorlar: Dış çatışma. Suriye’de yeni gelişmeler oldu. Ben Devlet Bahçeli’nin Apo çıkışının Suriye’deki olaylardan bağımsız olmadığını düşünüyorum. Suriye Ulusal Ordusu, Türkiye tarafından beslenen bir yapı. Bu operasyon iktidar medyasında adeta Türkiye’nin bir zaferi üzere işleniyor.
– Bunu seçimde nasıl kullanacaklar?
Hükümetin iki beklentisi var. Bir; enflasyonu 15-20 aralığına indirmek ki bunu başarabileceklerini sanmıyorum. İki; Türkiye’nin komşularındaki gelişmeleri, içeride kullanarak kendi etraflarında birlik sağlamaya çalışmak. Ben AK Parti’nin geleceğini umutlu görmüyorum. Türkiye’nin daha âlâ olacağı umudunu CHP vermeli.
PORTRE
23 Nisan 1957’de Ankara’da doğdu. Liseyi Ankara Koleji’nde, üniversiteyi İngiltere’de Kent Ünivesitesinde İktisat ve Siyaset kolunda tamamladı. Galler Üniversitesinden (Cardiff) Magister in Scientia Economica derecesini, Boğaziçi Üniversitesi’nden de doktorasını aldı. Marmara Üniversitesi’nde öğretim üyesi oldu. Belçika’da kurulan Avrupa İktisatçılar Birliğinin (1986) Kurucu Üyesi oldu. 1990’da iki meslektaşıyla birlikte Avrupa Birliği Proje Ödülü’nü kazandı. Başbakan Yardımcısı Erdal İnönü periyodunda Başbakan Başdanışmanı olarak Rekabet ve Tüketici Maddelerini hazırlattı. 1996 yılında profesör oldu ve Manchester Üniversitesi’nde konuk öğretim üyeliği yaptı. 2 Mayıs 2010’da CHP Parti Meclisi’ne seçildi. 4 Kasım 2010’da Genel Lider Yardımcısı oldu. 24. Dönem’de Kocaeli Milletvekili seçildi.
