İdlib’de konuşlu HTŞ, 27 Kasım’da “beklenen” akınlarına başladı. İran ve Hizbullah milislerinin “kendi derdine” düşmesi nedeniyle gereğince insan kaynağı ve askeri gücü kalmayan Esad idaresi, “şaşırtıcı” bir halde Halep’i kaybetti.
Kritik dönemeç Hama idi. Bu kent hiçbir vakit muhaliflerin eline geçmemiş fakat baba Esad periyodunda katliama uğramış, Esad ailesine karşı bir tabanı barındırıyor. Hama’nın düşmesi “devrimin” yolunu açtı. Pekala ihtilalin kurgulandığının belirtileri nelerdi? Suriye’deki çatışmalara en çok taraf olmuş ülke Türkiye’dir. Uzun hududu nedeniyle bu zorunluluktu. Bu nedenle Suriye’deki isyancıları çok yakından tanıdık.
İsyancıların yaygın mantığı, ele geçirdiği bölgeleri yağmalamak üzerineydi. Hatta bu durum, Türkiye’nin hudut ötesi operasyonlarda yaşanmış, Ankara yağmalama olaylarından rahatsız olmuştu.
Ancak HTŞ, Halep’i ele geçirdiğinde çok farklı davranıyordu. Neredeyse kendisini inkâr edecek kadar kapsayıcı olma vaatlerinde bulunuyordu. HTŞ militanları da eski teknikler yerine daha nizamlı, askeri taktiklere uyguladı. İHA’lardan oluşan küçük bir hava güçleri bile vardı. Anlaşılan “birileri eğitmişti, donatmıştı”. Önümüzdeki günlerde yaşanacak gelişmeler, HTŞ’ye vaat edilenleri de ortaya koyacak.
RUSYA VE İRAN’IN TUTUMU
Kurgunun başka boyutu Rusya ve İran’ın tavırlarıydı. Esad dayanak ararken bu iki ülke “hareketsiz-çaresiz” kaldı. Hareketsizliğin çaresizlikten çok yeni periyotta elde edeceklerinden kaynaklanıp kaynaklanmadığı da önümüzdeki günlerde görülecek. Baba Esad, Türkiye tersiydi. Bölücü örgütü destekledi, Hatay’ı kendi toprağı olarak gördü.
Oğul Esad, AKP iktidarıyla evvel “kardeş” oldu, sonra Erdoğan’ın davetlerine rağmen “düşman” olarak ülkesini terk etti. Bu evreden sonra Suriye’nin “devlet olma” macerasından en büyük beklentisi olan ülke Türkiye.
Göçmenlerin dönmesi iç siyaset açısından, YPG’nin hudut bölgesinden uzaklaştırılması beka açısından büyük beklenti. Lakin birebir yollardan geçen Irak’ın başına gelenler kıymetli örnek. Yeni bir devlet kurulması, tesirli olması epey vakit alabilir. Türkiye uzun müddet, Suriye’nin iç ve bölgesel istikrarlarıyla yakından ilgilenmek zorunda. Münbiç nihayet YPG’den kurtarıldı, Fırat’ın doğusu ABD’nin tutumuna bağlı.
Devrimin en büyük kazananı İsrail. İsrail, Esad ve İran’dan kurtuldu. Suriye artık bir mühlet kendi içine dönecek. Tel Aviv de Suriye’de İsrail aksisi bir idare oluşmaması için, ABD ile birlikte her yola başvuracaktır. İran büyük kaybetti. Kayıplar stratejik seviyede. Suriye’ye onlarca milyar dolarlık kaynak gitti, itibar yara aldı.
Şii hilali amacıyla Akdeniz’e açılma gayesi gerçekleşmedi. Başbakan Sudani’nin, Sadr’ın Tahran’a koydukları aralık dikkate alınırsa, İran, Irak’tan çekilmeye de zorlanacaktır önümüzdeki süreçte. Suriye üzerinden kurgulanan dönüşümünanlaşmanın büküylüğü Ukrayna’daki gelişmelerle anlaşılacak.
Rusya ne alacak, Trump ne yapacak? Global rekabetin muhatapları artık büyük devletler seviyesine yükseliyor. Bölgesel aktör Türkiye, yeni periyoda ne kadar hazır?
