Uzakdoğu’nun parlayan yıldızı Güney Kore, Cumhurbaşkanı Yoon Suk Yeol’un ülkede sıkıyönetim ilan etmesinin akabinde, tarihinin en karmaşık siyasi süreçlerinden birini yaşıyor.
Bu ortada hem Cumhurbaşkanı, hem de eşi Kim Keon Hee, sıkıyönetim kararını sorgulatan çeşitli savların merkezinde. Bu tezler arasında “nüfuz ticareti, pay senedi manipülasyonu ve kabul edildiği öne sürülen lüks hediyeler” var.
Ülke muhalefeti, 20 Haziran 2024’te, Yoon’un vazifeden alınması talebiyle bir imza kampanyası başlattı ve öne sürülen tezlerle ilgili ‘bağımsız soruşturma’ talebinde bulundu. Yoon ise bu talebi, ‘siyasi hedefler’ içerdiği savıyla reddetti.
Cumhurbaşkanı Yoon Suk Yeol ve eşi Kim Keon Hee
Bugün pek çok uzman, sıkıyönetim kararının arkasında, Yoon’u köşeye sıkıştıran bu argümanların yarattığı ‘güç ve prestij kaybını telafi etme çabası’ olduğunu düşünüyor. Hükümetin, muhalefeti ‘Kuzey Kore yanlısı’ ilan etmesi ise ‘sıkıyönetim kararına ideolojik bir yer yaratma çabası’ olarak bedellendiriliyor.
Zira işin bir de jeopolitik boyutu var.
‘DARBE PROVASININ’ SİYASİ GEREKÇELERİ
Bir tür ‘darbe provası’ olarak tanımlayabileceğimiz bu sıkıyönetim kararı, bölgeyi en yakından takip eden uzmanları bile şaşırtırken, Güney Kore siyasetindeki derin bölünmeleri de su yüzüne çıkardı. Bu durumda, ülkedeki siyasi dönüşüme kısaca göz atmakta yarar var.
Güney Kore’de, 10 Nisan 2024 tarihinde yapılan genel seçimlerde, lideriğini Lee Jae-myung‘un yaptığı, ana muhalefet partisi Demokrat Parti (DP) kıymetli bir zafer kazanarak 300 sandalyeli Ulusal Meclis’te 170 sandalye ile çoğunluğu elde etti. Cumhurbaşkanı Yoon’un partisi, yani iktidardaki Halkın Gücü Partisi (PPP) ise yalnızca 108 sandalye kazanabildi.
Seçim sonuçları, Cumhurbaşkanı Yoon’un, kalan üç yıllık vazife mühletini muhalefetin denetimindeki bir meclisle yürütmek zorunda kalacağı ve ana muhalefet partisi DP’nin, hükümet siyasetlerini şekillendirmede daha faal bir rol üstleneceği manasına geliyor.
Japonya’ya nükleer atık protestosu, Demokratik Parti (DP)
Bu durum, önümüzdeki süreçte Güney Kore’nin klasik dış siyaset anlayışında da esaslı değişimlere yol açabilir.
Aşağıdaki örnekler, kelamını ettiğimiz değişimin istikameti hakkında dengeli bir fikir sunuyor:
ANA MUHALEFETİN DIŞ SİYASET YAKLAŞIMI
Kuzey Kore ile ilişkiler
Cumhurbaşkanı Yoon, Kuzey Kore kelam konusu olduğunda ABD ile uyumlu biçimde ‘güvenlikçi’ bir yaklaşım benimserken, muhalefet (özellikle DP), iş birliği ve diyalogdan yana bir tavır sergiliyor.
Bu yaklaşıma Kore siyasetinde, ‘Gün Işığı’ politikası ismi veriliyor. İsmini, Ezop‘un ‘Kuzey Rüzgarı ve Güneş’ isimli yapıtından alan bu yaklaşım, Kore Yarımadası’nda bir ortada, barışçıl bir hayat sürmenin ve en son birleşmenin diplomatik yollarla mümkün olduğu inancına dayanıyor. Örneğin, Güney Kore’nin DP üyesi eski Devlet Başkanı Moon Jae-in, Donald Trump ile Kim Jong Un ortasında 2018 yılında, Singapur Zirvesi’nde gerçekleşen görüşmede aracı olmuştu.
Öte yandan DP, insani yardımı, siyasi ve askeri çatışmalardan ayırmanın değerini vurgulayarak Kuzey Kore’ye insani yardım sağlanmasını destekliyor. Fakat bu duruş, mevcut hükümetin sert çizgisiyle keskin bir halde çelişiyor.
Çin ile ilişkiler
Yoon hükümeti, Çin’e olan ekonomik bağımlılığı azaltmayı, ABD ve Japonya ile bağları güçlendirmeyi hedeflerken, DP Çin’e yönelik ‘iş birliği odaklı’ bir siyaset izliyor ve ABD-Çin rekabetinde açık bir biçimde ABD’nin tarafında yer almaktan kaçınıyor. Bu pragmatik yaklaşım, hükümetin Çin’e olan ekonomik bağımlılığı azaltma; ABD ve Japonya ile bağları güçlendirme gayretleriyle çelişiyor.
DP lideri Lee Jae-myung ve Çin’in Seul Büyükelçisi Xing Haiming, 08.06.2023
DP’nin, ülkenin en büyük ticaret ortağı Çin ile ikili ticaretin artırılması ve Çin yatırımlarının teşvik edilmesi üzere siyasetleri desteklediği biliniyor. DP, Pekin’in Kuzey Kore’nin nükleer programıyla ilgili diyalogları kolaylaştırmadaki kritik rolünü kabul ederek, Çin ile diplomatik angajmanın artırılmasını savunuyor.
Rusya ile ilişkiler
Başkan Yoon, Ukrayna’ya askeri dayanak sağlama fikrine sıcak bakarken, DP bu çeşit bir aksiyonun bölgesel istikrarı bozabileceğini ve Güney Kore’nin stratejik özerkliğine ziyan verebileceğini savunuyor. DP, Ukrayna işgalini kınamış olsa da, Batı merkezli siyasetlere tam manasıyla ahenk sağlama konusunda temkinli davranıyor.
Geçmişte, DP’nin Rusya’nın Ukrayna’yı işgalini birinci etapta gereğince sert bir biçimde kınamaması, Batılı ülkelerden tenkit almış ve ‘Rusya’ya karşı daha kararlı bir tutum’ talebine yol açmıştı. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenski’nin Güney Kore parlamentosuna yaptığı sanal konuşma sırasında, DP üyelerinin iştiraki epeyce sonluydu.
Bütün bunlar, DP takımlarının Rusya ve Çin ile gerginlikleri tırmandırma konusunda isteksiz olduklarını gösteriyor. Batılı ülkeler, bilhassa ABD, DP’nin bu tavrından büyük rahatsızlık duyuyor. Partinin Çin, Rusya ve Kuzey Kore’ye yönelik siyasetleri Washington etraflarında ‘son derece riskli yaklaşımlar’ olarak bedellendiriliyor.
KRİZİN SEBEBİ, DEĞİŞİM RÜZGARININ YÖNÜ
Güney Kore, ABD’nin Hint-Pasifik bölgesindeki değerli müttefiklerinden biri olarak jeopolitik rekabetin merkezinde yer alıyor. Güney Kore iç siyasetindeki kutuplaşmanın merkezinde ise muhafazakarlar (Cumhurbaşkanı Yoon ve PPP) ve ilericiler (DP) ortasındaki ideolojik mücadele göze çarpıyor.
Muhafazakarlar, Kuzey Kore’ye karşı ‘katı güvenlikçi’ bir tavır takınırken, ABD’nin stratejik maksatlarıyla sıkı bir ahenk içerisindeler. İlericiler ise bir taraftan Pyongyang ile angajmanı teşvik ediyor, öbür taraftan ‘daha özerk bir dış siyaset yaklaşımı’ benimsiyor. Bu farklılıklar; savunma harcamaları, Kuzey Kore ile bağlantılar ve büyük güçlerle ittifaklar kelam konusu olduğunda sert tartışmalara yol açıyor.
Son olarak; ülkedeki ‘darbe provası,’ muhalefet ve halkın karşı duruşuyla boşa çıkarılmış görünüyor. Sendikalar, Yoon ve kabinesi istifa edene kadar süresiz genel grev ilan etti. Yoon hükümetinin, meclisi feshetme, siyasi partileri kapatma, grev ve protestoları yasaklama teşebbüsleri sonuçuz kaldı.
Güney Kore’de sıkıyönetim aykırısı protestolar
Bu hezimetin akabinde, Cumhurbaşkanı Yoon ve PPP’nin daha büyük bir kayba uğrayacağı ve DP’nin tabanını genişleteceğini öngörmek güç değil. DP’nin politik yaklaşımı, hem yarımadada hem de bölgede barış fırsatları yaratma potansiyeline sahip.
Özetle; Güney Kore’deki siyasi krizin yalnızca bir iç sorun değil, birebir vakitte global güç gayretlerinin de bir yansıması olduğu görülüyor. Güney Kore’nin yükselen yıldızı DP’nin dış siyaset anlayışı, bölgesel diplomasi, çatışmaların azaltılması ve ekonomik entegrasyonu desteklerken, ABD liderliğindeki güçlerin bölgesel stratejileriyle taban tabana çelişiyor.
Belki de bütün bu huzursuzluğun kaynağında bölgede esen değişim rüzgarları yatıyor.
