Gezi Parkı davasında müebbet mahpus cezasına mahkûm edilen iş insanı Osman Kavala hakkında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) tarafından açıklanan hak ihlali kararının uygulanma süreci bu hafta Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi tarafından Strasbourg’da bir kere daha ele alındı.
Komite, Osman Kavala’nın ‘derhal hür bırakılması’ istikametindeki AİHM kararının uygulanması ve Kavala’nın Anayasa Mahkemesi’ne (AYM) yaptığı ferdî müracaatların acilen incelenip karara bağlanması davetlerini bir defa daha yineledi.
DW Türkçe’den Kayhan Karaca’nın haberine göre, Bakanlar Komitesi, dün açıkladığı kararında, Osman Kavala belgesiyle ilgili olarak Avrupa Kurulu ile Türk hükümeti ortasında son aylarda yürütülen üst seviye teknik diyaloğun ‘memnuniyet verici’ olduğunu, son görüşmenin Ankara’da 24 Ekim 2024 tarihinde gerçekleştiğini ve bu görüşmeye katılan Avrupa Kurulu heyetinin Kavala’yı cezaevinde ziyaret ettiğini bildirdi.
Komite Ankara’ya ‘yapıcı’ olarak tanımladığı bu yaklaşımı ve Avrupa Kurulu sekretaryası ile ‘üst seviye teknik diyaloğu’ sürdürmesi davetinde bulundu.
ÜÇ FORMÜL
Kararda, Avrupa Kurulu’nun, Ankara ile yürüttüğü teknik diyalog sürecinde, Kavala’nın AİHM kararları temelinde Türkiye’de yine yargılanıp beraat etmesini ve tekrar yargı sürecinde süreksiz özgür bırakılmasını usulen sağlayacak üç temel metot tespit ettiği kaydedildi.
İlk usul olarak, Kavala tarafından AYM’ye yapılan iki ferdî müracaattan birinde ihlal kararı verilip belgenin Ağır Ceza Mahkemesi’ne geri gönderilmesi ve Ağır Ceza’nın Kavala’nın tutuksuz yargılanmasına karar vermesi gösteriliyor. Lakin AYM’nin iş yükü nedeniyle Osman Kavala’nın müracaatlarını ne vakit karara bağlayacağı bilinmiyor.
İkinci prosedür, AİHM gündemine bu yıl 18 Ocak’ta taşınmış ikinci Osman Kavala davasıyla ilişkili. AİHM’nin bu davada Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin adil yargılanma hakkına ait 6’ncı unsurunun ihlaline hükmetmesi halinde, Türkiye’de Ceza Muhakemesi Kanunu’nda Hükümlü Lehine Yargılamanın Yenilenmesini düzenleyen 311’inci hususun işletilebileceği ve yine yargı sürecinde Ağır Ceza Mahkemesi’nin Kavala’nın tutuksuz yargılanmasına karar verebileceği belirtiliyor.
Söz konusu hususun “f” şıkkı, “Ceza kararının, İnsan Haklarını ve Ana Hürriyetleri Muhafazaya Dair Mukavelenin yahut eki protokollerin ihlâli suretiyle verildiğinin ve kararın bu karşıtlığa dayandığının, AİHM’nin mutlaklaşmış kararıyla tespit edilmiş olması yahut ceza kararı aleyhine AİHM’ye yapılan müracaat hakkında dostça tahlil ya da tek taraflı deklarasyon sonucunda düşme kararı verilmesi. Bu hâlde yargılamanın yenilenmesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararının katılaştığı tarihten itibaren bir yıl içinde istenebilir” sözlerini içeriyor.
Üçüncü sistem ise şu an AİHM tarafından görülmekte olan ikinci Kavala davasında Ankara ile Kavala’nın ‘Dostane Çözüm’ ismi verilen formülde uzlaşması. Kavala belgesinde bu formülü en süratli yol olarak gören Avrupa Kurulu Sekretaryası, bugün açıkladığı kararında, Türk hükümetine AİHM gündemindeki ikinci Kavala kararında ‘dostane çözüm’ formülünü ‘bütünüyle değerlendirme’ teklifinde bulundu.
Ankara, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 39’uncu hususunda yer alan dostça tahlil formülüne geçtiğimiz yıllarda birçok davada başvurmuştu. Bu uzlaşı formülü, bir yandan devlet hakkında AİHM’den ihlal kararı çıkmasını önlüyor, başka yandan ve kimi durumlarda iç hukukta AİHM içtihatlarının uygulanmasını sağlayabiliyor. AİHM’de dostça tahlil formülüne ek olarak ‘Tek Taraflı Deklarasyon’ uygulaması da bulunuyor. Bir devlet, sunduğu dostça tahlil teklifinin kurallarının davacı tarafından reddedilmesi halinde AİHM’ye başvurup müracaatın kayıttan düşürülmesini talep edebiliyor.
KAVALA’NIN AVUKATLARI ‘ORTAK PROSEDÜR’ İSTİYOR
Osman Kavala’nın avukatları tarafından Avrupa Kurulu’na iletilen tavır dokümanlarında ise AİHM kararının hâlâ uygulanmıyor olmasının, Türkiye’deki insan hakları ve sivil toplum aktivistleri ortasında “AİHM’ye müracaat, insan haklarının korunması için etken olmaktan çıkıyor” formunda giderek artan bir algı yaratmaya başladığına dikkat çekildi.
Avukatlar, Bakanlar Komitesi’ne gönderdikleri bildiride, AİHM kararı gereği Osman Kavala’nın ne vakit hür bırakılacağı ve beraat ettirileceği konusunda Avrupa Konseyi’nin Ankara’dan net bir takvim talebinde bulunmasını istedi.
Avukatlar, Avrupa Kurulu Parlamenter Meclisi (AKPM) tarafından 2023 yılında alınan bir karar temelinde, ‘ortak prosedür’ ismi verilen sürecin tetiklenmesi talebinde de bulundu. Bakanlar Komitesi, AKPM ve Avrupa Kurulu Genel Sekreteri olmak üzere üç aktörlü bu süreç, AİHM kararlarını uygulamayan bir devletle diyalog kurulması ve diyalog yoluyla Avrupa Kurulu prensiplerine uymasının sağlanmasını hedefliyor.
Üçlü prosedür her üç aktör tarafından başlatılabiliyor. Bunun için Bakanlar Komitesinin üçte iki çoğunlukla, AKPM’nin oy verenlerin üçte iki, toplam üyelerinin ise üçte bir çoğunluğu ile karar vermesi gerekiyor. Genel Sekreter ise tek başına prosedürü tetikleyebiliyor.
AKPM bünyesinde bir küme parlamenter bu sürecin başlatılması için teşebbüs başlattı. Husus hakkında AKPM’nin Ocak 2025’teki genel konsey toplantılarında bir karar alınabileceği belirtiliyor.
