ABD’li ressam Margaret Ross Tolbert öncülüğünde hazırlanan “Proje Su-Water Project: Leto Joins The Springs” isimli kitap, Likya’daki su kaynaklarının izini sürüyor. Kitapta, tarımda kimyasal husus kullanımı, artan nüfus, madenler, imar projeleri ve global ısınma üzere problemlerin yanı sıra Türkiye’deki su kültürüne de dikkat çekiliyor.
TÜRKİYE’DEN İLHAM ALAN SANATÇI
Türkiye’yi birinci kere 1980’de ziyaret eden Margaret Ross Tolbert, sanat tarihi derslerinde incelediği Ayasofya, Bizans, Selçuklu ve Osmanlı yapıtlarının etkileyici olduğunu belirtti. Türk müziği, klasik danslar ve suyun, Türk kültürünün derin bir kesimi olduğunu fark eden Tolbert, Türkçedeki “Su üzere git, su üzere gel” ve “Su üzere aziz ol” üzere tabirlerin suya verilen değeri vurguladığını söyledi.
Sanatçı, tarih, mitler ve ritüellerde suyun izlerini araştırmaya başlayarak, fotoğraflarına suyun yansımasını taşıdı. Tuval üzerinde su kaynaklarına yaptığı dalışlardan esinlenerek, ışık oyunlarıyla dolu bir sanatsal cihan yarattı.
TÜRKİYE’DEN ABD’YE SU GEÇİTLERİ
Florida’da gerçekleştirdiği “Aquiferious” isimli proje kapsamında, Kuzey Florida’daki 12 su kaynağı ve onları besleyen yer altı su yollarını inceleyen Tolbert, bu çalışmanın devamında Türkiye ile ABD ortasında yer altı su kaynakları üzerinden temas kurmayı hedeflediğini belirtti.
KİTABIN SU YOLU ROTALARI
Kitap, Likya’daki birçok antik yerleşimi ve su kaynaklarını kapsayan bir rota sunuyor. Bu rotalar ortasında Kaş, Elmalı, Finike, Tekkeköy, Arycanda, Zemuri (Lymra), Yanartaş, İslamlar, Patara, İnpınar, Xanthos, Letoon, Pınara, Pydnai, Sura, Aperlae, Andriake, Demre, Dereağzı, Hıdırellez Mağarası, Saklıkent, Tlos, Finike ve Kırkgöz bulunuyor.
Kitap, suyun tanrısal bir varlık olarak görüldüğü vakitlerden, günümüzde tüketim objesi haline geldiği periyoda kadar uzanan tarihi bir seyahat sunuyor. Ayrıyeten, Tolbert’in fotoğrafları, Aidan Koch’un illüstrasyonları, Neriman Polat’ın fotoğrafları, Anna Lowdin’in heykelleri ve başka sanatkarların bu coğrafyada ürettikleri eserler de kitapta yer alıyor.
“SU KİRLİLİĞİ TARİHİN HİÇBİR DEVRİNDE BU KADAR AĞIR DEĞİLDİ”
Margaret Ross Tolbert, Likya’nın bir su coğrafyası olduğunu vurguladı. “Dalaman Çayı’ndan Antalya Boğaçay’a kadar olan bölgede, çok sayıda ırmak ve göl var. Lakin son yıllarda su kullanımı artarken, yüzey ve yer altı suları kirlilikle karşı karşıya. Bilhassa tarımdan kaynaklanan nitrat kirliliği, tarihin hiçbir periyodunda bu kadar ağır olmadı” dedi.
YOĞUN SU TÜKETİMİ VE ZİRAÎ ÜRETİMİN ETKİSİ
Tolbert, ziraî üretimde suyun yaklaşık %70’lik bir oranla tüketildiğini belirtti. “Sanayiden çok turizmle su tüketimi öne çıkıyor. Villa turizmi ve seracılık ağır su kullanımı gerektiriyor. Bilhassa Elmalı, Korkuteli, Fethiye ve Kaş üzere bölgelerde yaz aylarında su problemi yaşanıyor” diye konuştu.
2 BİN YIL ÖNCESİNDEN GELEN SU YAPILARI
Likya’da 2 bin yıl evvel inşa edilen su yapılarının günümüze ışık tuttuğunu belirten Tolbert, “İslamlar köyünden Patara’ya yahut İnpınar’dan Ksantos’a su taşımak için kusursuz sistemler yapılmıştı. Bugün bu su kaynaklarının birçoğu kurumuş olsa da Likya coğrafyasında suyun tanrısal izleri hala görülüyor. Fakat su artık bir tüketim kalemi olarak algılanıyor” dedi.
Kitap, bu tarihî ve çevresel mirası müdafaa daveti yaparak, suyun kutsiyetini yine hatırlatmayı amaçlıyor.
